ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦਾ ਪੁਤਲਾ

ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਬਰਕਤ ਨਾਲ, ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤਾਕਤਾਂ ਉੱਤੇ ਜੋ ਕਬਜ਼ਾ
ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਫਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਕਿ
ਦੁਨੀਆਂ ਤ੍ਰਿਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ । ਪਰ ਹੁੰਦਾ ਅਸਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਨਸਾਨੀ
ਹਿਰਸ ਦਾ ਮੂੰਹ ਦਿਨੋ ਦਿਨ ਖੁਲ੍ਹਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ
ਖੁਦਗਰਜ਼ੀ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਵਲੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਬਲ ਦਾ ਅਨੁਚਿਤ
ਵਰਤਾਉ ਇਥੋਂ ਤਕ ਪੈਰ ਪਸਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਕਿ ਅਮਨ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੋਵੇਂ
ਖਤਰੇ ਵਿਚ ਜਾ ਪਏ ਹਨ ; ਕੁਦਰਤੀ ਤਾਕਤਾਂ ਪਾਸੋਂ ਸੁਖ ਲੈਣ ਦੀ ਥਾਂ
ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਰਜੀਵ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।ਇਸ ਕਵਿਤਾ
ਵਿਚ ਤਾਕਤ ਤੇ ਦੌਲਤ ਦੇ ਅਯੋਗ ਵਰਤਾਉ ਦੀ ਝਾਕੀ ਦਿਖਾ ਕੇ ਪ੍ਰਾਸਚਿਤ
ਦਾ ਰਸਤਾ ਸੁਝਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ।

(1)

ਢਾਲੀ ਗਈ ਖ਼ਲਕਤ ਜਦੋਂ ਕੁਠਾਲੀਏ ਆਕਾਰ ਦੀ,
ਮਨ ਨੂੰ ਜਗਾ ਕੇ ਜੋਤ, ਲੋ ਲਾਈ ਗਈ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ।
ਨਰਗਸ ਦੇ ਦੀਦੇ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨੇ ਡੋਰਾ ਪਾਇਆ,
ਲਾਲਾ ਦਾ ਸੀਨਾ ਰੰਗ ਸੱਧਰ ਨੇ ਲਹੂ ਗਰਮਾਇਆ ।
ਚੜ੍ਹ ਚੜ੍ਹ, ਉਮੰਗਾਂ ਦੀ ਨਦੀ ਵਿਚ, ਆ ਰਿਹਾ ਤੂਫ਼ਾਨ ਸੀ,
ਇਸ ਰੋੜ੍ਹ ਵਿਚ,ਤਖਤ ਜਿਹੇ ਤੇ ਡੋਲਦਾ ਇਨਸਾਨ ਸੀ ।
ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਸੀ ਜਿੰਦ, ਪਰ ਉਸ ਵਿਚ ਤਰੰਗ ਅਨੇਕ ਸਨ,
ਭਰ ਭਰ ਉਛਲਦੇ ਖੂਨ ਥੀਂ, ਸੀਨੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਛੇਕ ਸਨ ।
ਹਰਦਮ ਸੀ ਦਿਲ ਦਾ ਜੋਸ਼ ਉਠ ਉਠ ਨਾੜ ਨਾੜ ਟਪਾ ਰਿਹਾ,
ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਵਾਂਗ ਖਿਆਲ ਸੀ,ਇਕ ਆ ਰਿਹਾ,ਇਕ ਜਾ ਰਿਹਾ।
ਚਾਹ ਸੀ ਕਿ ਸਭਨਾਂ ਤਾਕਤਾਂ ਨੂ ਮੁੱਠ ਵਿਚ ਦਬਾ ਲਵਾਂ,

(2)

ਤਾੜੀ ਬਦੀ ਦੇ ਭੂਤ ਨੇ, ਹਾਲਤ ਏ ਜਦ ਇਨਸਾਨ ਦੀ,
ਮਾਰੀ ਏ ਕੰਨੀਂ ਫੂਕ ਸਭ ਖਾਤਰ ਹੈ ਤੇਰੀ ਜਾਨ ਦੀ ।
ਤੇਰੇ ਸੁਖਾਂ ਦੇ ਵਾਸਤੇ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਸੰਸਾਰ ਹੈ,
ਇਸ ਤੇ ਹਕੂਮਤ ਕਰਨ ਦਾ ਤੈਨੂੰ ਹੀ ਹੁਣ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ ।
ਸ਼ੇਰਾਂ ਨੂੰ ਪਾ ਲੈ ਪਿੰਜਰੇ, ਹਾਥੀ ਦੇ ਸਿਰ ਅਸਵਾਰ ਹੋ,
ਫੌਜਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਰਾਜ ਕਰ, ਬਹੁ ਤਖ਼ਤ ਤੇ, ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਹੋ !
ਅੜ ਜਾਇ ਜੋ, ਕੁੰਡਾ ਉਦ੍ਹਾ, ਨੇਜ਼ਾ ਅੜਾ ਕੇ ਕੱਢ ਦੇ,
ਹੋਵੇ ਨ ਨੀਵੀਂ ਧੌਣ ਜੋ ਤਲਵਾਰ ਧਰਕੇ ਵੱਢ ਦੇ ।
ਤਲਵਾਰ ਤੋਪ ਬੰਦੂਕ ਤੋਂ ਜੇ ਕਰ ਕੋਈ ਬਚ ਜਾਇਗਾ,
ਏਰੋਪਲੇਨ ਅਕਾਸ਼ ਤੋਂ ਅੰਗਿਆਰ ਤਦ ਬਰਸਾਇਗਾ ।
ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਸੱਭੇ ਤਾਕਤਾਂ ਤੇਰੇ ਅਧੀਨ ਬਣਾਈਆਂ,
ਬਿਜਲੀ ਦੁੜਾ ਕੇ ਜ਼ੁਲਮੀਆਂ ਕਰਿਆ ਕਰੀਂ ਜੀ ਆਈਆਂ ।
ਝੁਕ ਜਾਇਗਾ ਸਿਰ ਰੂਪ ਦਾ, ਇਕਬਾਲ ਦੀ ਦਹਿਲੀਜ਼ ਤੇ,
ਹਾਜ਼ਰ ਕਰੇਗੀ ਜਾਨ, ਮਾਰੇਂਗਾ ਨਿਗਾਹ ਜਿਸ ਚੀਜ਼ ਤੇ ।
ਉਠ ! ਸ਼ੇਰ ਬਣ !ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਤਲਵਾਰ ਵਧ ਕੇ ਵਾਹ ਲੈ,
ਸਿੱਕਾ ਚਲਾ ਲੈ ਆਪਣਾ, ਕਰ ਜ਼ੁਲਮ ਡੰਝਾਂ ਲਾਹ ਲੈ ।
ਸਭ ਨਯਾਮਤਾਂ ਅਰ ਤਾਕਤਾਂ ਹਾਜ਼ਰ ਤੇਰੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ,
ਵਾ ਵਲ ਤੇਰੀ ਤੱਕੇ, ਓ ਐਸਾ ਕੌਣ ਹੈ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ।

(3)

ਇਹ ਫੂਕ ਭਰ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਬਦੀਆਂ ਦਾ ਭੂਤ ਫੁਲਾ ਗਿਆ ।
ਬੇਸਮਝ ਕੱਚਾ ਜਿੰਨ, ਝਟ ਹੰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਚ ਆ ਗਿਆ ।
ਲੱਗਾ ਕਰਨ ਜੀ ਆਈਆਂ, ਦਿਲ ਵਿਚ ਹਰਾਮ ਸਮਾਇਆ,
ਖ਼ੁਦਗ਼ਰਜ਼ੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਹਿਰ ਰਗ ਰਗ ਓਸ ਦੀ ਵਿਚ ਧਾਇਆ ।
ਥਾਂ ਥਾਂ ਹਿਰਸ ਦੇ ਜਾਲ ਫੈਲਾਏ ਗਏ ਸੰਸਾਰ ਤੇ,
ਲੈ ਲੈ ਅਮਨ ਦਾ ਨਾਮ, ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਗਈ ਤਲਵਾਰ ਤੇ ।
ਲੱਖਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿਰ, ਤਮਾਸ਼ੇ ਹੇਤ, ਕਟਵਾਏ ਗਏ,
ਅੱਯਾਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਬਾਗ਼ ਲਹੂਆਂ ਨਾਲ ਸਿੰਜਵਾਏ ਗਏ ।
ਬਲਵਾਨ ਨੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨੂੰ ਧੌਣੋਂ ਪਕੜ ਕੇ ਜੋ ਲਿਆ,
ਸਰਮਾਏਦਾਰੀ ਸੀਰਮਾ ਫੜ ਮਿਹਨਤੀ ਦਾ ਚੋ ਲਿਆ ।
ਡੂੰਘੇ ਹਨੇਰੇ ਪਾਪ ਦੇ ਵਿਚ ਬਿਜਲੀਆਂ ਸੀ ਢਾ ਰਿਹਾ,
ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਪੁਤਲਾ ਖ਼ੂਨ ਦੇ ਦਰਿਆਉ ਵਿਚ ਸੀ ਨ੍ਹਾ ਰਿਹਾ ।
ਮਿਲਦੀ ਸੀ ਠੰਢਕ ਰੂਹ ਨੂੰ ਧੱਕੇ ਤੇ ਅਤਯਾਚਾਰ ਵਿਚ,
ਰਸ ਆਉਂਦਾ ਸੀ ਰਾਗ ਦਾ ਤਲਵਾਰ ਦੇ ਟਣਕਾਰ ਵਿਚ ।
ਮਾਲੀ ਸੀ ਉਠਦੀਆਂ ਕੂੰਬਲਾਂ ਫੜ ਫੜ ਮਰੁੰਡੀ ਜਾ ਰਿਹਾ,
ਸ਼ੈਤਾਨ ਬਣ ਕੇ ਖ਼ਿਜ਼ਰ ਵੱਟੇ ਬੇੜੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾ ਰਿਹਾ ।

(4)

ਡਿੱਠਾ ਤਮਾਸ਼ਾ ਨੇਕੀਆਂ ਦੇ ਦੇਵਤੇ ਜਦ ਆਇ ਕੇ,
ਸਿਰ ਫੜ ਲਿਆ ਘਬਰਾਇ ਕੇ,ਸੋਚਣ ਲਗਾ ਗ਼ਮ ਖਾਇ ਕੇ।
ਵੇਖੋ ! ਅਮਨ ਦੇ ਦੇਵਤੇ ਨੂੰ ਵਗ ਗਈ ਹੈ ਮਾਰ ਕੀ !
ਆਇਆ ਸੀ ਕਾਹਦੇ ਵਾਸਤੇ, ਤੇ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਾਰ ਕੀ !
ਸੁਖ ਸ਼ਾਨਤੀ ਦਾ ਰਾਜ ਫੈਲਾਣਾ ਜਿਦ੍ਹਾ ਈਮਾਨ ਹੈ,
ਕਰਤੂਤ ਉਸਦੀ ਵੇਖ ਕੇ ਸ਼ੈਤਾਨ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਹੈ ।
ਇਹ ਸੱਭਤਾ ਦਾ ਮੁਦੱਈ ਖੇਖਨ ਹੈ ਕੀ ਕੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ।
ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਦਾ ਨਾਮ ਲੈ ਲੈ ਬੇੜੀਆਂ ਹੈ ਘੜ ਰਿਹਾ !
ਹੈ ਪਾਈ ਜਾਂਦਾ ਪੇਟ ਵਿਚ, ਲੁਟ ਲੁਟ ਹਲਾਲ ਹਰਾਮ ਨੂੰ,
ਬਦਨਾਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿਵੇਂ *ਇਨਸਾਨੀਅਤ* ਦੇ ਨਾਮ ਨੂੰ !
ਇਸ *ਅਸਰਫੁਲਮਖਲੂਕ* ਵਲ ਤੱਕੋ, ਖੁਦ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਹੈ !
ਦੁਨੀਆਂ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦੇਣ ਵਿਚ ਗਲਤਾਨ ਜਿਸ ਦੀ ਜਾਨ ਹੈ !

(5)

ਝੁਰ ਝੁਰ ਕੇ ਓੜਕ ਬੋਲਿਆ, ਉਇ ਅਕਲਮੰਦਾ ਭਾਰਿਆ !
ਸ਼ੈਤਾਨ ਦੇ ਚੜ੍ਹ ਹੱਥ ਤੂੰ, ਇਹ ਕੀ ਪਖੰਡ ਖਿਲਾਰਿਆ ?
ਕੰਡੇ ਜੋ ਬੀਜੀ ਜਾਇੰ, ਕੀਕਰ ਫੁੱਲ ਏਹ ਬਣ ਜਾਣਗੇ ?
ਕੋਲੇ ਜੋ ਘੋਲੀ ਜਾਏਂ ਕੀਕਰ ਸੁਰਖਰੂ ਕਰਵਾਣਗੇ ?
ਏਹ ਹੱਥ ਲਹੂਆਂ ਲਿੱਬੜੇ ਰਹਿਮਤ ਲਈ ਫੈਲਾਇੰਗਾ ?
ਇਹ ਅੱਖ ਖੂਨੀ ਸਾਹਮਣੇ ਕਰਦਾ ਸ਼ਰਮ ਨਾ ਖਾਇੰਗਾ ?
ਮੱਥੇ ਤੇ ਚੰਦਨ-ਤਿਲਕ ਅਰ ਸੀਨੇ ਤੇ ਗਿਠ ਗਿਠ ਸ਼ਾਹੀਆਂ,
ਲੈ ਲੈ ਅਮਨ ਦਾ ਨਾਂ, ਮਚਾਈ ਜਾਇੰ ਘੋਰ ਤਬਾਹੀਆਂ !
ਕਰਤੂਤ ਤੇਰੀ ਦੇ ਜਦੋਂ ਤੋਪੇ ਉਧੇੜੇ ਜਾਣਗੇ,
ਨਿੱਯਤ ਤੇਰੀ ਤੋਂ ਓਪਰੇ ਪੋਚੇ ਉਚੇੜੇ ਜਾਣਗੇ ।
ਹੋਵਣਗੀਆਂ ਤਦ ਨੰਗੀਆਂ ਏਹ ਸਾਰੀਆਂ ਅਯਾਰੀਆਂ,
ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਅਮਲ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੋ ਝਾਤੀਆਂ ਜਦ ਮਾਰੀਆਂ ।
ਫੁਰਨੇ ਤੇਰੇ ਜੋ ਗੋਂਦ ਗੁੰਦਣ, ਲੁਕ ਕੇ ਸਤਵੀਂ ਕੋਠੜੀ,
ਉਹ ਫਿਲਮ ਬਣ ਬਣ ਕੇ ਵਲ੍ਹੇਟੇ ਜਾਣ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਹੀ ।
ਘਸਵੱਟੀਆਂ ਤੇ ਆ ਕੇ, ਸਭ ਪਰਪੰਚ ਚੁਗਲੀ ਖਾਣਗੇ,
ਫੁਲੀਆਂ ਜਦੋਂ ਵਹੀਆਂ, ਏ ਸਾਰੇ ਪਾਜ ਉੱਘੜ ਜਾਣਗੇ ।
ਅੱਡੇ ਲਗਾ ਇਸ ਨਫਸ ਦੇ, ਛੁਰੀਆਂ ਚਲਾਈ ਜਾਇੰ ਜੋ,
ਝੁੱਗੀ ਉਸਾਰਨ ਵਾਸਤੇ ਮੰਦਰ ਢਹਾਈ ਜਾਇੰ ਜੋ,
ਚੱਲਣ ਲੱਗੇ ਇਹ ਮਾਲ ਧਨ, ਨਾ ਸਾਥ ਮੂਲ ਨਿਭਾਇਗਾ,
ਨੇਕੀ ਬਦੀ ਦਾ ਭਾਰ ਸਿਰ ਤੇ ਲੱਦਿਆ ਰਹਿ ਜਾਇਗਾ ।
ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਜਦ ਪੂੰਝੀ ਗਈ ਚਰਬੀ ਤੇਰੇ ਹੰਕਾਰ ਦੀ,
ਸਭ ਪਾਣ ਪਤ ਲਹਿ ਜਾਇਗੀ ਤਲਵਾਰ ਦੇ ਬਲਕਾਰ ਦੀ ।
ਹੋ ਬਾਉਲਾ ਬਘਿਆੜ ਵਾਂਗ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੈਂ ਤੂੰ ਟੋਲਦਾ,
ਕਾਂ ਵਾਂਗ, ਕੁੱਠਾ ਕਾਮਨਾ ਦਾ, ਗੰਦ ਥਾਂ ਥਾਂ ਫੋਲਦਾ ।
ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਅਗਨ ਵਿਚ, ਹੋ ਰਿਹਾ ਭੜਥਾ, ਤੇਰਾ ਆਚਾਰ ਹੈ,
ਪਸ਼ੂਆਂ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਸਿਰ ਤੇਰੇ ਤੇ ਕਾਮ ਭੂਤ ਸਵਾਰ ਹੈ ।
ਆ ! ਹੋਸ਼ ਕਰ ! ਤੇ ਸਮਝ ਜਾ, ਛਡ ਦੇ ਏ ਸੀਨਾ ਜ਼ੋਰੀਆਂ,
ਹੈ ਵਕਤ, ਧੋ ਲੈ ਮੱਥਿਓਂ, ਲੁਕ ਲੁਕ ਕਮਾਈਆਂ ਚੋਰੀਆਂ ।
ਜਦ ਛਲ ਗਿਆ ਵੇਲਾ ਤਾਂ ਰੋ ਰੋ ਅੰਤ ਨੂੰ ਪਛਤਾਇੰਗਾ ।
ਸ਼ਰਮਾਇੰਗਾ, ਚਿਚਲਾਇੰਗਾ, ਪਰ ਫਲ ਨ ਕੋਈ ਪਾਇੰਗਾ ।
ਮੰਗੇਂਗਾ ਮੁਹਲਤ ਹੋਰ ਜਦ, ਵਿਗੜੀ ਸੁਆਰਨ ਵਾਸਤੇ,
ਮਿਲਨੇ ਉਧਾਰੇ ਦਮ ਨਹੀਂ, ਵਿਛਿਆ ਨ ਰਹੁ ਇਸ ਆਸ ਤੇ ।
ਵੇਲਾ ਇਹੋ ਹੈ ਸਮਝ ਜਾ, ਆ ਬਾਜ਼ ਇਸ ਕਰਤੂਤ ਤੋਂ,
ਛੇਤੀ ਛੁਡਾ ਲੈ ਜਾਨ, ਚਾਤ੍ਰਿਕ ! ਇਸ ਬਦੀ ਦੇ ਭੂਤ ਤੋਂ ।